دنیای علوم

مطالب مربوط به پزشکی، داروسازی، آزمایشگاه، صنایع غذایی، صنایع معدن

ماده شیمیایی زایلین چیست و چه کاربردی دارد؟

۳ بازديد
این ترکیب در یونانی به معنی چوب است. اولین بار توسط یک شیمیدان فرانسوی به نام آگوست کاهور در سال ۱۸۵۰ به عنوان یکی از اجزای قطران چوب کشف و جداسازی شد. زایلین که ماده ای شیمیایی خوشبو، بی رنگ و اشتعال پذیر می باشد بسته به نوع قرارگیری گروه های عاملی متیلی بر روی حلقه بنزنی آن به ایزومرهای متفاوتی تبدیل می شود. زایلین یا دی متیل بنزن یک مخلوط هیدروکربن آروماتیک متشکل از یک حلقه بنزن با دوگروه متیل است که جابجا می شوند.


تولید زایلین

زایلین محصول مهم پتروشیمی است که در اثر کربنه شدن زغال سنگ هنگام ساخت سوخت کک تولید می شود. زایلین‌ ها از روش‌های مختلفی تولید می‌شوند. زمانی که برش‌های نفت در پالایشگاه‌ها وارد فرآیند ریفورمینگ می‌شوند، محصولات آروماتیک بخش عمده‌ای از جریان خروجی هستند. تفکیک این جریان منبع اصلی تولید زایلین‌هاست که بیش از ۷۰ درصد تولید جهان را شامل می‌شود. همچنین در فرآیند استیم کرکینگ در واحدهای الفین، مقداری نیز مخلوط زایلن تولید می‌شود. همچنین تبدیل تولوئن به بنزن و مخلوط زایلین و همچنین فرآورش بنزین پیرولیز از جمله دیگر روش‌های تولید مخلوط زایلین می‌باشد.


کاربرد زایلین

  • به عنوان حلال در صنایع چاپ، لاستیک، رنگ و چرم استفاده می شود.
  • درصنعت تولید پوشش های ضد آب و لوله های خط انتقال زایلن به میزان زیاد مورد استفاده قرار می گیرد.
  • ماده خام تولید اتیل بنزن نیز می باشد.
  • در مقادیر کم در سوخت هواپیما، بنزین و دود سیگار کاربرد دارد.
  • در دندان پزشکی در آزمایشگاه بافت شناسی برای پردازش بافت ، رنگ آمیزی و پوشش لغزش استفاده می شود.
  • در درمان مجدد ریشه به عنوان حلال توسط گوتا پرکا استفاده می شود.
  • شستشو ی تجهیزات حمل و نقل شامل تمیز کردن داخل کامیون ها، ریل های راه آهن، ظروف چند وجهی مخازن هواپیما، ظرف رنگ های قدیمی، همه و همه کاربردهای زایلین همانند اتیلن گلایکول و تولوئن می باشد.


نکات ایمنی کار با زایلین

  • این ماده سمی بودن خفیفی از راه خوراکی دارد. خوردن مقدار زیادی از این ماده مشکلاتی مثل گیجی، حالت تهوع و استفراغ را دارد.
  • در اثر تماس با ایزومرها زایلین تحریک، قرمزی و سوختگی های حساسی ایجاد می کند. 
  • تاثیر اساسی استنشاق بخارات زایلین بر روی سیستم اعصاب مرکزی می باشد که علائم آن عبارتند از سردرد، گیجی، تهوع و استفراغ.

نکات انبار کردن زایلین

درمحیط خنک، با تهویه محیطی مناسب و به دور از اشعه مستقیم آفتاب، گرما و سایر منابع مشتعل و محترق دیگر نگهداری شوند. این ماده قابلیت اشتعال بسیار بالایی دارد و فوق العاده سمی است.

آب اکسیژنه چه کاربردی دارد؟

۲ بازديد
آب اکسیژنه ساده ترین پراکسید (ترکیبی با پیوند منفرد اکسیژن - اکسیژن) می باشد. در حضور نور به آرامی تجزیه می شود (برای همین مورد در شیشه های تیره نگهداری می شود). هیدروژن پراکسید را به طور معمول با یک تثبیت کننده در یک محلول اسیدی ضعیف در بطری با رنگ تیره ذخیره می کنند.
ماده ای مرکب از هیدروژن و اکسیژن می باشد. این ماده شیمیایی مایع ای بی رنگ بوده و مزه ای تلخ دارد (به هیچ وجه آن را نخورید) و بوی ازن مانندی دارد.
اولین شناخت ترکیب شیمیایی آب اکسیژنه در سال ۱۸۱۸ بوده است. فرآیند تولید آن شامل واکنش اکسیژن با ترکیبات آلی به طور عمده ایزوپروپیل الکل یا آنتراکینون می باشد که به عنوان یک مایع بی رنگ در بازار وجود دارد.

با گرم کردن هیدروژن پراکسید در حالی که در مجاور نمک فلزاتی مانند منگنز، نیکل، کروم، آهن یا مس قرار دارد (به عنوان کاتالیزور)، به اکسیژن و آب تجزیه می شود. این ماده یکی از مواد شیمیایی با بالاترین سطح قابلیت انعطاف پذیری بوده به همین دلیل کاربردهای فراوانی در صنایع گوناگون دارد.


کاربرد آب اکسیژنه

هیدروژن پراکسید را در طیف وسیعی از محصولات نظافتی و مراقبت های شخصی، از جمله رنگ مو و سفید کننده ها، خمیر دندان و دهان شویه ها، پاک کننده های حمام و پاک کننده های لکه های لباس استفاده می کنند. هیدروژن پراکسید را می توان در ضد عفونی کننده ها نیز یافت و از آن به عنوان ماده سفید کننده در برخی محصولات غذایی استفاده کرد. همچنین در تصفیه آب و مصارف صنعتی نیز بسیار پرکاربرد می باشد.
برخی از مهم ترین استفاده های آن عبارتند از:

・لوازم آرایشی و بهداشتی
・فرآوری مواد غذایی
・معدن
・صنعت کاغذ و خمیر کاغذ
・سنتز شیمیایی
・ضدعفونی کننده
・کشاورزی


نکات ایمنی کار با آب اکسیژنه 

  • مایع یا اسپری می تواند بافت را تخریب کند بخصوص روی غشای مخاطی چشم ها، دهان و محفظۀ استنشاق.
  • تماس پوستی می تواند سوختگی ایجاد کند.
  • استنشاق آن ممکن است باعث ایجاد حساسیت شدید در محیط استنشاق مانند سرفه، خفگی یا تنگی نفش شود.
  • تاثیر طولانی مدت، سوختگی در پوست و زخم ایجاد می کند.
  • تاثیر طولانی مدت می تواند حساسیت در تنفس ایجاد کند.
  • سوختگی چشم ها از طریق سرخ شدن، آبریزش و خارش قابل تشخیص است.
  • سوختگی پوست از طریق خارش، رد افتدان، یا در مواقعی تاول قابل تشخیص است.
  • آب اکسیژن می تواند ریه ها را تحریک کند.
  • تماس های مکررممکن است سبب بروشیت شود که با سرفه ، خلط وکوتاهی تنفس همراه است.
  • تماس طولانی مدت گاهی باعث سفیدی موقت پوست و احساس سوزش می شود.


نکات حمل و ذخیره کردن آب اکسیژنه

آب اکسیژنه باید در ظروف پلی اتیلن، فولاد ضد زنگ یا آلومینیوم حمل شود. در ایران بسته بندی های یک هزار لیتری و بشکه های ۶۵ کیلویی موجود است که از جنس پلاستیک هستند.


سوالات مربوط به آب اکسیژنه


چرا هیدروژن پراکسید یک ماده اکسید کننده کارآمدتر از پرمنگنات پتاسیم یا دی کرومات است؟
هیدروژن پراکسید دارای وزن مولکولی کمی است؛ بنابراین یک ماده اکسید کننده کارآمدتر از پرمنگنات پتاسیم یا دی کرومات است. ضمنا در چندین حلال آلی از جمله آب قابل حل است.

در صنعت کاغذ وخمیر از هیدروژن پراکسید چه استفاده ای می شود؟
در این صنعت، از آن به عنوان یک ماده سفید کننده همه کاره به ویژه در سفید کننده خمیر شیمیایی استفاده می شود. در سفید سازی خمیر، از آن به عنوان عامل سفید کننده استفاده می شود.